Flow

Waarom is een ontwerp dat niet wordt uitgevoerd toch interessant? Wel, ten eerste om mijzelf en andere kunstenaars courage te geven om door te gaan met nationale en internationale inschrijvingen op kunstopdrachten. 

Je leert veel van een nieuwe opgave en je gaat om met andere (inter)nationale collega’s, engineers, bouwheren, opdrachtgevers. De ontwerpwereld wordt groter, wijder. Minister Joseph Luns zei ooit: “Ik ben minister van buitenlandse zaken van een klein landje, maar met een gigantisch buitenland”. Bovendien verdiept het je werk omdat je oplossingen gaat verzinnen voor uitdagingen waar je nooit aan toe kwam. Om vat op ontwerpsituaties te krijgen, blijf je nieuwe opgaven steeds weer opnieuw op grootte en diepte schatten, en inspiratie en creativiteit oproepen die je tevoren niet dacht te bezitten. Dat is van ongelofelijke waarde. Verder zijn die publiekelijk aangekondigde ontwerpaanbestedingen gelegenheden waar tientallen of honderden kunstenaars op inschrijven, met idem zo weinig kansen. Dus … vijf keer schieten en één maal raak is dan nog een gunstige score. 

Van de zevenhonderd inschrijvingen voor een kunstwedstrijd voor een metrostation in Stockholm werd ik tot mijn verrassing uitgenodigd om als een van drie geselecteerde kunstenaars voor de laatste ronde tegen een bescheiden vergoeding een voorlopig ontwerp te maken. Station Stockholm City belooft een mooi metrostation te worden. De roltrap die leidt naar de ‘mellanplanet’ (waar reizigers de keuze tussen de platforms moeten maken) is, zoals gebruikelijk in metrostations, tamelijk lang en diep. De vaak passieve verplaatsing op langere en kortere roltrappen wordt gevolgd door actieve passagiersverplaatsingen door het lopen. Uiteindelijk bevind je je in de ruimte op het punt waar je een keuze moet maken tussen het platform ‘Öst’ en platform ‘Vast’, de oost- en westwaartse richting. 

De mellanplanet is een belangrijk, wellicht essentieel element van de architectuur in dit deel van het station. Deze wordt door de ‘biljetthallen’ (tickethal), langs het plafond van de roltrap, van natuurlijk daglicht voorzien. Dit zorgt ervoor dat mensen die de metro verlaten hun ogen geleidelijk kunnen laten aanpassen van kunstmatig naar natuurlijk licht en andersom.

Als een verwijzing naar de ondergrondse wereld en de lagen van de geschiedenis stelde ik mij een soort fossiel, een gigantisch zeedier voor, geabstraheerd tot een kunstwerk. Het kunstwerk volgt de natuurlijke stroom van licht door de minimale dimensionering en het algehele transparante karakter. De mooie parelmoeren coating op de buizen zorgt voor een verdere versterking van de reflecties door zijn glans, het creëren van steeds veranderende schakeringen, afhankelijk van de lichtomstandigheden. Visueel zal het kunstwerk het licht begeleiden naar de ‘mellanplanet’. Het werk kan de algemene verlichting nog verder ondersteunen door honderden led’s, die schitteren in het daglicht, maar echt beginnen te 

sprankelen in situaties met weinig omgevingslicht, zoals de vroege ochtend en de late middag/avond en het weinige licht tijdens de winter. Er is ook een mogelijkheid om sterkere led’s nabij de ‘mellanplanet’ te hebben om bepaalde subtiele lichteffecten te creëren. 

Het deel van het kunstwerk dat de glazen ruimte op de begane grond vult – de ‘kop’ van het werk – heeft een heel herkenbaar karakter. Het is eenvoudig en wordt snel geassocieerd met de publieke functie van de metro. De kleine led’s in de ‘kop’ van het kunstwerk zorgen voor sprankeling in de glazen ruimte en creëren honderden reflecties in de glazen panelen, waardoor het een sieraad en blikvanger voor de metro is. Concluderend is het kunstwerk een ondersteuning voor de manier waarop mensen navigeren door het station, complementair aan de architectuur en een opvallende fonkelende parel voor Station Stockholm City! 

Bij deze Zweedse metro moet een heldere duidelijkheid zijn naar welke lagen je gaat in de rotsachtige diepte. Want in tegenstelling tot de Nederlandse ‘appelmoesbodem’, bevindt zich onder Stockholm een rotsachtige bodem. Wang Xing, een briljant afgestudeerde bouwkundige master van de tu Delft uit Shanghai, wist mijn schetsen uitstekend te vertalen in een digitaal 3D ontwerp. Helderheid en duidelijkheid: een labyrint van led’s slingert zich van boven naar beneden, veranderend in een schakering van kleuren en kan zelfs buiten van bovenaf gezien worden. Dit stalen, in parelmoerkleur gespoten Flow kunstwerk had velen in de Stockholmse metro kunnen verblijden. To get flow is werkelijk uit je dak gaan!